VINAGRI News - Hàng loạt nhà máy xay xát gạo tại Nigeria đang ngừng hoạt động hoặc sản xuất cầm chừng do chi phí tăng cao, thiếu nguồn cung lúa, chính sách nhập khẩu thiếu nhất quán và tình trạng mất an ninh, đe dọa hàng tỷ USD đầu tư và mục tiêu tự chủ lương thực của quốc gia.
Tóm lược:
> Hàng trăm nhà máy xay xát gạo tại Nigeria ngừng hoạt động hoặc sản xuất cầm chừng.
> Nguyên nhân chính: chi phí năng lượng tăng, thiếu nguồn cung, nạn buôn lậu, và chính sách nhập khẩu thiếu nhất quán.
> Chỉ hai doanh nghiệp được phép nhập gạo từ Ấn Độ, gây bất bình trong ngành.
> Nông dân giảm sản xuất do mất an ninh và lợi nhuận thấp, khiến sản lượng gạo nội địa giảm.
> Nigeria phải nhập khẩu khoảng 3,6 triệu tấn để bù thiếu hụt nguồn cung.
> Các chuyên gia cảnh báo nếu không xử lý sớm, hàng tỷ USD đầu tư và mục tiêu tự chủ lương thực sẽ sụp đổ.
Nigeria, một trong những quốc gia sản xuất gạo hàng đầu châu Phi và nằm trong nhóm sản xuất lớn của thế giới, đang chứng kiến sự sụp đổ đáng lo ngại trong ngành xay xát gạo nội địa. Dù từng được kỳ vọng giúp Nigeria đạt mục tiêu tự chủ lương thực, hàng trăm nhà máy xay xát hiện nay hoặc đã đóng cửa, hoặc hoạt động dưới công suất do chi phí vận hành cao, giá nguyên liệu tăng và chính sách điều hành bất ổn.
Theo thông tin từ Business Hallmark, tính đến ngày 5/5/2025, Nigeria có 268 nhà máy xay xát gạo, trong đó nhiều cơ sở thuộc sở hữu cá nhân nhỏ lẻ, một số khác là chi nhánh của các tập đoàn lớn. Bang Kano dẫn đầu với hơn 68 nhà máy quy mô vừa và lớn, tiếp theo là Kaduna (19) và Ebonyi (16). Kebbi có hai nhà máy tích hợp quy mô lớn là Labana và WACOT.
Hàng tỷ USD đầu tư đang bị đe dọa
Nhà máy WACOT tại bang Kebbi được đầu tư khoảng 10 tỷ naira (tương đương hàng chục triệu USD), với công suất thiết kế 120.000 tấn/năm và có thể mở rộng gấp đôi nếu tăng vốn. Trong khi đó, các nhà máy lớn khác như Umza, Challawa và Gerawa Rice Mills tại Kano đều tiêu tốn hàng chục tỷ naira để xây dựng, riêng Gerawa có vốn đầu tư tới 15 tỷ naira.
Tập đoàn Olam Nigeria Ltd cũng đã đầu tư hơn 111 triệu USD vào sản xuất và chế biến gạo cơ giới hóa tại bang Nasarawa. Tuy nhiên, phần lớn các cơ sở này hiện phải vật lộn để tồn tại do môi trường kinh doanh khắc nghiệt và chính sách thiếu ổn định.
Tại bang Kebbi, hàng loạt nhà máy nhỏ buộc phải đóng cửa, trong khi các nhà máy lớn như WACOT, Labana, Lolo, Rayhaan và Sajo chỉ vận hành cầm chừng. Các doanh nghiệp cho rằng nguyên nhân đến từ chính sách nhập khẩu bất cập, nạn buôn lậu, giá lúa nguyên liệu cao, chi phí năng lượng và vận hành đắt đỏ, cùng với việc nông dân ngừng canh tác do mất an ninh ở vùng nông thôn.
Ông Alhassan Yusuf, Tổng giám đốc Labana Rice Mill, chia sẻ rằng dù đối mặt với muôn vàn khó khăn, các doanh nghiệp vẫn cố gắng duy trì hoạt động với hy vọng tình hình sẽ được cải thiện. Ông cho biết, để vận hành một nhà máy xay xát trung bình (8 - 12 tấn/giờ) cần đầu tư từ 7 - 10 tỷ naira, còn nhà máy quy mô lớn (16 - 32 tấn/giờ) có thể lên tới 20 tỷ naira.
Chính sách thiếu nhất quán làm trầm trọng thêm khủng hoảng
Theo các doanh nghiệp, chính phủ đã góp phần khiến ngành gạo rơi vào khủng hoảng khi cho phép chỉ hai doanh nghiệp - Nhà máy gạo Imota (Lagos) và BUA - được nhập khẩu gạo nâu từ Ấn Độ. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng loại gạo này đã hết hạn sử dụng do tồn kho quá lâu tại Ấn Độ.
Ông Yusuf cảnh báo, động thái này không chỉ gây thiệt hại lớn cho các nhà máy trong nước mà còn làm mất động lực cho nông dân. Giá mua lúa từng lên tới 700 naira/kg, trong khi giá bán gạo thành phẩm chỉ đủ lợi nhuận nếu lúa được mua ở mức 400 naira/kg, khiến mỗi bao 50 kg gạo, nhà máy lỗ từ 15.000 - 20.000 naira.
Ông nói thêm: “Người tiêu dùng Nigeria lại chuộng gạo nhập khẩu hơn, dù phần lớn là gạo cũ, hết hạn được tái đóng gói.”
Trước đó, chính phủ từng nới lỏng nhập khẩu gạo vào năm 2024 để kìm hãm đà tăng giá khi giá gạo nội địa vọt lên 120.000 naira/bao 50 kg, nhưng chính động thái này lại khiến tình trạng khan hiếm và thất nghiệp trong ngành chế biến gạo trầm trọng hơn.
Nạn buôn lậu và chi phí năng lượng bóp nghẹt ngành
Ngoài chính sách nhập khẩu, nạn buôn lậu gạo từ các nước láng giềng cũng khiến doanh nghiệp thiệt hại nặng. Văn phòng Cố vấn An ninh Quốc gia (NSA) hiện đang tăng cường kiểm soát biên giới và bắt giữ một số đối tượng, song tình trạng này vẫn chưa được khắc phục triệt để.
Ông Anjorin Oniwala, chủ một nhà máy nhỏ ở Bacita, cho biết sau khi chính phủ cắt trợ giá nhiên liệu, hầu hết cơ sở xay xát buộc phải sử dụng máy phát điện diesel vì điện lưới không ổn định. Giá dầu diesel tăng gần gấp đôi trong giai đoạn 2023 - 2025, khiến chi phí sản xuất đội lên mức không thể chịu nổi.
“Chỉ riêng tiền nhiên liệu, một cơ sở quy mô nhỏ đã phải chi trung bình 700.000 naira/tháng, điều không thể duy trì với doanh nghiệp nhỏ. Nhiều cơ sở đã phải đóng cửa vì không đủ khả năng chi trả,” ông nói.
Nguồn cung sụt giảm, nhập khẩu tăng mạnh
Theo dữ liệu của AFEX Commodities Exchange, năm 2023, Nigeria sản xuất khoảng 8,9 triệu tấn lúa, tương đương 5,2 triệu tấn gạo xay xát, trong khi nhu cầu tiêu thụ nội địa đạt 7,7 triệu tấn, dẫn đến thiếu hụt 3,6 triệu tấn - phần lớn được bù đắp bằng nhập khẩu.
Tổ chức USDA cũng dự báo sản lượng gạo của Nigeria tiếp tục giảm do giá phân bón cao, khó tiếp cận đất nông nghiệp vì xung đột và tình trạng nhập lậu gạo giá rẻ khiến lúa nội mất sức cạnh tranh.
Quyết định Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo phi basmati từ tháng 7/2023 càng khiến khủng hoảng thêm nghiêm trọng, khiến nhiều nhà máy ở Kano buộc phải đóng cửa vì không có nguyên liệu chế biến.
Thị trường gạo Nigeria từng đạt quy mô 2,5 nghìn tỷ naira năm 2018, tăng mạnh từ 1,1 nghìn tỷ naira năm 2016, theo phân tích của KPMG. Tuy nhiên, đà tăng trưởng này đang có nguy cơ đảo chiều.
Nguy cơ sụp đổ nếu không xử lý vấn đề an ninh
Theo chuyên gia nông nghiệp Tiến sĩ Feyisayo Oke, việc khôi phục ngành gạo nội địa chỉ có thể bắt đầu nếu chính phủ giải quyết được vấn đề an ninh nông thôn.
“Không thể nói đến tự chủ lương thực khi nông dân không dám ra đồng. Nếu bọn cướp, khủng bố vẫn lộng hành, thì mọi chính sách hỗ trợ sản xuất cũng vô nghĩa,” ông Oke nhấn mạnh.
Ngành gạo Nigeria - từng được xem là biểu tượng của chiến lược tự cường lương thực - đang đối mặt với cuộc khủng hoảng sâu rộng. Từ chi phí sản xuất tăng, buôn lậu, nhập khẩu thiếu kiểm soát đến bất ổn an ninh, tất cả đang khiến hàng trăm nhà máy đóng cửa và nông dân rời ruộng. Nếu không có giải pháp toàn diện, hàng tỷ USD đầu tư và mục tiêu tự chủ gạo của Nigeria sẽ dần trở thành dĩ vãng.
NPK/ Vinagri News (Business Hallmark)
No comments:
Post a Comment