VINAGRI News - Bốn năm sau lệnh cấm phân bón hóa học gây tranh cãi, sản xuất lúa của Sri Lanka vẫn chưa thể phục hồi hoàn toàn. Nông dân tiếp tục đối mặt chi phí đầu vào tăng cao, lợi nhuận giảm mạnh và gánh nặng nợ nần dù chính phủ đã đảo ngược chính sách và đẩy mạnh mở rộng diện tích trồng lúa.
Các nông dân làm việc trên một cánh đồng lúa ở Kurunegala, Sri Lanka, ngày 29 tháng 10 năm 2025. Reuters/Thilina Kaluthotage
Tóm lược:
> Sri Lanka vẫn chịu hậu quả dài hạn từ lệnh cấm phân bón 2021, dù đã đảo ngược chính sách.
> Chi phí phân bón tăng gấp ba và giá giống, lao động đều tăng, khiến nông dân nợ nần.
> Diện tích trồng lúa mở rộng nhưng sản lượng vẫn chưa trở lại mức trước khủng hoảng.
> Nhập khẩu phân bón hóa học tăng mạnh, chi ngân sách tăng hơn 60%.
> Các doanh nghiệp sản xuất phân hữu cơ trong nước suy giảm nghiêm trọng.
> Gạo nhập khẩu tăng trở lại vì thời tiết xấu và sản lượng nội địa chưa đủ nhu cầu.
> Nhiều nông dân tiếp tục làm nghề chỉ vì thói quen, lợi nhuận quá thấp.
Bốn năm sau khi Sri Lanka bất ngờ ban hành lệnh cấm phân bón hóa học - chính sách gây chấn động, châm ngòi biểu tình, làm sụt giảm mạnh sản lượng và góp phần đẩy nền kinh tế vào khủng hoảng - ngành lúa gạo của nước này vẫn đang nỗ lực gượng dậy trong khó khăn.
K.K.G. Thilakabandara, một nông dân trồng lúa ở miền Đông Sri Lanka, vẫn nhớ rõ cú sốc từ quyết định ban hành vào tháng 4/2021.
“Lệnh cấm được áp dụng không có bất kỳ tham vấn nào và cũng không cho nông dân thời gian chuẩn bị,” ông nói. “Chỉ dùng vật liệu hữu cơ thì không thể thu hoạch tốt, nên nông dân rơi vào cảnh tuyệt vọng.”
Dù lệnh cấm được dỡ bỏ sau khoảng bảy tháng, nguồn cung phân bón vẫn khan hiếm trong thời gian dài. Hiện nay, dù phân bón đã có trở lại, giá đã tăng gấp ba lần, theo số liệu chính thức và chia sẻ của 11 nông dân được Reuters phỏng vấn. Cùng với chi phí giống lúa và lao động tăng cao, nhiều người buộc phải vay mượn để duy trì sản xuất.
Lúa gạo là cây trồng lớn nhất của Sri Lanka và là lương thực thiết yếu của 22 triệu dân. Theo nông dân A.G. Jayasinghe, 73 tuổi, phần lớn nông dân chỉ thu được khoảng 100.000 rupee (326 USD) tiền lãi cho mỗi vụ lúa kéo dài bốn tháng - mức thu nhập quá thấp khiến nhiều người phải chuyển sang làm nông bán thời gian.
Sự đảo chiều tốn kém
Nhằm đảm bảo an ninh lương thực, Sri Lanka đang mở rộng diện tích trồng lúa lên hơn 800.000 ha trong vụ hiện tại đến tháng 2, tăng so với 770.240 ha năm 2021. Quốc gia này gần như đã quay lại hoàn toàn với mô hình canh tác vô cơ.
Một nông dân rắc phân bón Triple Superphosphate (TSP) lên một cánh đồng lúa ở Kurunegala, Sri Lanka, ngày 29 tháng 10 năm 2025. Reuters/Thilina Kaluthotage
Nông dân bón từ 250 - 300 kg phân bón/ha, cao hơn nhiều so với mức trung bình 157 kg tại một số quốc gia Nam Á khác, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới. Lượng phân bón hóa học mà Sri Lanka nhập khẩu trong chín tháng đầu năm 2025 lên tới 727.000 tấn, tăng 73% và vượt xa mức trước lệnh cấm (532.000 tấn/năm).
Tuy nhiên, việc đảo chiều chính sách đã khiến chi phí tăng mạnh: chính phủ đã chi khoảng 202 triệu USD để nhập phân bón hóa học trong năm nay, tăng hơn 60% so với năm trước.
Các doanh nghiệp sản xuất phân bón hữu cơ trong nước cũng lao đao. Hơn 100 startup từng rót 83 triệu USD đầu tư vào lĩnh vực này trong thời kỳ “hữu cơ hóa”, nhưng hiện chỉ còn khoảng tám đơn vị trụ vững. S.A.S. Plantations - một trong số ít doanh nghiệp còn lại - cho biết sản lượng phân bón hữu cơ dạng lỏng làm từ cá đã giảm từ 300.000 chai/vụ xuống còn khoảng 20.000 chai.
Một công nhân đang chiết phân bón lỏng làm từ cá vào chai tại SAS Plantation, một nhà máy sản xuất phân bón dạng lỏng và dạng hạt ở Dalupotha, Sri Lanka, ngày 27 tháng 10 năm 2025. Reuters/Thilina Kaluthotage
Sản lượng vẫn chưa thể trở lại thời kỳ trước lệnh cấm
Sri Lanka tiêu thụ khoảng 3 triệu tấn gạo mỗi năm. Nước này kỳ vọng sản xuất được khoảng 2,8 triệu tấn trong vụ đến tháng 2/2026, tăng nhẹ so với 2,74 triệu tấn vụ trước nhưng vẫn thấp hơn mức đỉnh 3 triệu tấn trước lệnh cấm - cho thấy dư âm từ quyết định gây tranh cãi năm 2021 của cựu Tổng thống Gotabaya Rajapaksa.
Một công nhân đang khiêng các bao tải đựng đầy gạo sau khi được chế biến và đóng gói tại nhà máy Araliya Rice Mills ở Polonnaruwa, Sri Lanka, ngày 27 tháng 10 năm 2025. Reuters/Thilina Kaluthotage
Chính sách nhằm biến Sri Lanka thành quốc gia canh tác hữu cơ hoàn toàn đã phản tác dụng: sản lượng lúa sụt mạnh, lạm phát lương thực leo thang và góp phần đẩy Sri Lanka vào cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong hơn 70 năm. Sự phẫn nộ của người dân lên đến đỉnh điểm bằng các cuộc biểu tình quy mô lớn, dẫn tới việc ông Rajapaksa bị lật đổ.
Đỉnh điểm năm 2022, Sri Lanka phải nhập tới 783.420 tấn gạo - chủ yếu từ Ấn Độ - trị giá 292,5 triệu USD, đánh dấu lần nhập khẩu lớn đầu tiên trong nhiều thập kỷ. Mặc dù nhập khẩu đã giảm so với mức khủng hoảng, con số này lại tăng trở lại, đạt 167.000 tấn trong 10 tháng đầu năm 2025 do thời tiết xấu ảnh hưởng năng suất, so với chỉ 29.606 tấn năm 2023.
“Việc chuyển sang phân bón hữu cơ là một sai lầm lớn… và đến giờ thu nhập của chúng tôi vẫn không đủ sống,” Jayasinghe nói. Đứng dưới bóng cây cùng nhóm nông dân khi máy cày hoạt động trên ruộng, ông thở dài: “Giờ chúng tôi làm công việc này vì thói quen nhiều hơn là vì lợi nhuận.”
Tỷ giá: 1 USD = 306,75 rupee Sri Lanka.
NPK/ Vinagri News (Reuters)
No comments:
Post a Comment