VINAGRI News - Nhật Bản chuẩn bị chào đón Thủ tướng thứ 19 kể từ năm 1990, và người kế nhiệm này sẽ phải đối mặt với một trong những vấn đề nóng bỏng nhất hiện nay: khủng hoảng lúa gạo, cùng làn sóng kêu gọi cải cách mạnh mẽ từ cả người tiêu dùng lẫn nông dân.
Tóm lược:
> Giá gạo tại Nhật tăng gấp đôi trong năm qua, gây ảnh hưởng mạnh đến đời sống người dân và bất mãn trong giới nông dân.
> Chính phủ Nhật bị chỉ trích vì quản lý yếu kém nguồn cung, buộc phải dùng dự trữ khẩn cấp quốc gia.
> Đảng Dân chủ Tự do (LDP) chịu thất bại nặng trong bầu cử tháng 7, Thủ tướng Shigeru Ishiba từ chức, vấn đề gạo trở thành tâm điểm chính trị.
> Ứng viên Thủ tướng mới Shinjiro Koizumi tuyên bố sẽ nới lỏng hạn chế sản xuất để ổn định thị trường, nhưng vẫn đối mặt phản đối từ các hợp tác xã nông nghiệp (JA Group).
> Ngành nông nghiệp Nhật đối mặt khủng hoảng nhân lực, nông dân già hóa, diện tích bỏ hoang hơn 1 triệu mẫu do thiếu người kế nghiệp.
> Chính phủ dự kiến tăng nhập khẩu gạo từ Mỹ và Hàn Quốc, nhưng người tiêu dùng vẫn ưu tiên gạo nội địa.
> Vấn đề “lá phiếu nông dân” tiếp tục là nhân tố then chốt trong chính trị Nhật Bản.
Khủng hoảng niềm tin từ người trồng lúa cao tuổi
Ông Nobuo Kubo, 72 tuổi, nông dân trồng lúa thế hệ thứ ba tại vùng chân núi Daisetsu (Hokkaido), chia sẻ rằng ông sẽ không truyền lại trang trại cho con cháu. Sau bốn thập kỷ gắn bó với ruộng đồng, ông cảm thấy mệt mỏi trước các chính sách nông nghiệp chắp vá, thiếu tầm nhìn dài hạn từ chính phủ.
“Họ chỉ đưa ra các biện pháp đối phó ngắn hạn. Không có kế hoạch nào lâu dài và ổn định,” - ông Kubo bức xúc.
Sự bất mãn của nông dân ngày càng tăng trong bối cảnh giá gạo tăng gấp đôi trong năm qua, còn chính phủ bị cáo buộc quản lý yếu kém nguồn cung - vốn được kiểm soát nghiêm ngặt. Khủng hoảng giá cả này đã góp phần dẫn đến thất bại nặng nề của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) trong cuộc bầu cử tháng 7 và buộc Thủ tướng Shigeru Ishiba phải từ chức vào tháng trước.
Gạo - tâm điểm trong chính sách và đời sống Nhật Bản
Sự leo thang giá gạo đã làm đảo lộn đời sống người dân. Nhiều gia đình phải thay đổi thói quen ăn uống, trong khi một số nhà hàng thậm chí phạt khách không ăn hết cơm.
Vấn đề này cũng trở thành trọng tâm trong cuộc đua lãnh đạo mới của LDP, dự kiến bầu vào thứ Bảy tuần này, với giá sinh hoạt tăng cao là chủ đề chính.
Một trong những ứng viên hàng đầu là Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi, người kế nhiệm của ông vừa từ chức sau phát ngôn gây tranh cãi rằng “chưa bao giờ phải mua gạo” vì luôn được tặng - khiến dư luận cho rằng giới lãnh đạo xa rời thực tế.
Khác với ngành ngũ cốc ở Mỹ, thị trường gạo Nhật Bản được quản lý chặt chẽ bởi chính quyền trung ương và địa phương, cùng các hợp tác xã nông nghiệp. Chính phủ đặt ra chỉ tiêu sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến giá, còn hợp tác xã đảm nhiệm cung ứng vật tư, vốn vay và thực thi chính sách.
Chính phủ công bố kế hoạch cải cách nhưng còn nhiều hoài nghi
Ông Koizumi và một số nhà hoạch định chính sách đã tuyên bố sẽ cải tổ toàn diện hệ thống quản lý gạo, nhưng giới chuyên gia tỏ ra hoài nghi, bởi các tập đoàn hợp tác xã nông nghiệp (JA Group) vốn có ảnh hưởng chính trị mạnh mẽ đã từng ngăn cản các nỗ lực cải cách trước đây.
Tiêu thụ gạo tại Nhật đã giảm đều từ thập niên 1960 do dân số suy giảm và khẩu phần ăn đa dạng hơn. Để tránh dư thừa và biến động giá, chính phủ giảm chỉ tiêu sản xuất và khuyến khích trồng cây thay thế.
Tuy nhiên, năm ngoái, hàng loạt yếu tố bất lợi đã gây hỗn loạn thị trường: Thứ nhất là do vụ mùa chất lượng kém; Thứ hai là do lượng du khách tăng đột biến; Thứ ba là do tâm lý tích trữ gạo do lo ngại động đất lớn.
Kết quả, gạo biến mất khỏi kệ hàng, giá tăng gấp đôi, buộc chính phủ phải sử dụng kho dự trữ khẩn cấp quốc gia - tương tự như “dự trữ dầu chiến lược” của Mỹ.
Nông dân như ông Kubo bức xúc vì họ buộc phải bỏ hoang tới 30% diện tích do giới hạn sản xuất, trong khi nguồn cung lại thiếu hụt.
Sau nhiều lời kêu gọi thay đổi, tháng 8 vừa qua, chính phủ tuyên bố sẽ nới lỏng giới hạn sản xuất và khuyến khích tăng sản lượng. Một phần gạo dư thừa sẽ được xuất khẩu, nhằm ổn định thị trường nội địa khi cần thiết.
Nỗi lo về tương lai ngành trồng lúa
Dù chính sách mới được công bố, nhiều nông dân vẫn lo ngại và mơ hồ về cách thức thực thi. Ngành nông nghiệp Nhật đang đối mặt với khủng hoảng nhân lực khi nông dân già hóa và thế hệ trẻ rời bỏ ruộng đồng. Hiện có hơn 1 triệu mẫu đất bỏ hoang vì thiếu người kế nghiệp.
Tuy nhiên, vẫn có những tín hiệu tích cực từ lớp nông dân trẻ như Hiroaki Kawazoe, 39 tuổi, tại Asahikawa, người đã ứng dụng công nghệ hiện đại (máy bay drone, bán hàng trực tiếp qua mạng) để duy trì và phát triển trang trại gia đình.
Dẫu vậy, tương lai ngành lúa gạo vẫn phụ thuộc vào đàm phán thương mại, chính sách thuế, và sự can thiệp của chính phủ. Gần đây, Nhật Bản đã tăng nhập khẩu gạo từ Mỹ và Hàn Quốc để bù đắp thiếu hụt, dù người tiêu dùng vẫn ưu tiên gạo nội địa.
“Tôi chỉ mong gạo rẻ hơn và nông dân vẫn sống được,” - bà Kozue Niiya, 47 tuổi, chia sẻ khi mua sắm.
Ảnh hưởng chính trị từ “lá phiếu nông dân”
Giới phân tích nhận định, nỗ lực cải cách ngành gạo của chính phủ trong quá khứ thường thất bại do sự phản đối quyết liệt từ JA Group – liên đoàn hợp tác xã nông nghiệp có sức ảnh hưởng chính trị lớn và khả năng huy động phiếu bầu nông thôn cho LDP.
Đổi lại, LDP luôn duy trì chính sách bảo hộ, trong đó có hạn chế sản lượng để giữ giá cao, giúp các nông dân nhỏ và bán thời gian duy trì sinh kế.
Tuy nhiên, khi thị trường và xã hội thay đổi, bài toán cân bằng giữa giá cả hợp lý cho người tiêu dùng và thu nhập ổn định cho nông dân trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
“Gạo là lương thực thiết yếu - là nguồn sống,” nông dân Shinichi Matsumoto, 76 tuổi, nói. “Không có gì quan trọng hơn thực phẩm cả.” Theo The Washington Post, ngày 2/10/2025.
NPK/ Vinagri News
No comments:
Post a Comment