VINAGRI News - Viện Nghiên cứu Tài chính (IFS) của Ghana đề xuất chính phủ thành lập Hội đồng Phát triển Lúa gạo quốc gia, trực tiếp sản xuất và phân phối giống lúa thơm năng suất cao, nhằm thay thế nhập khẩu các loại gạo ngoại từ Thái Lan và Ấn Độ, đồng thời đáp ứng khẩu vị người tiêu dùng trong nước.
Tóm lược:
> Ghana chi tới 3,05 tỷ cedi/năm để nhập khẩu gạo, chủ yếu là gạo thơm ngoại.
> IFS khuyến nghị sản xuất và phân phối giống lúa thơm trong nước để phù hợp thị hiếu người tiêu dùng.
> Nếu năng suất đạt mức của Việt Nam (6 tấn/ha), Ghana có thể tự cung và xuất khẩu gạo.
> Các rào cản hiện nay: giống kém hiệu quả, ít cơ giới hóa, phân bón nhập khẩu, hạ tầng thủy lợi yếu.
> Cần xây dựng thương hiệu, bao bì, kiểm soát chất lượng để cạnh tranh với gạo nhập khẩu.
> Đề xuất thu hút thanh niên tham gia sản xuất, đầu tư sản xuất phân bón nội địa, và hỗ trợ tài chính cho nông dân.
Hội đồng Phát triển Lúa gạo Ghana nên tập trung vào sản xuất giống lúa thơm để giảm nhập khẩu, theo đề xuất của Viện Nghiên cứu Tài chính (IFS)
Viện Nghiên cứu Tài chính (Institute for Fiscal Studies - IFS) vừa công bố báo cáo mang tên “Tăng nhập khẩu gạo tại Ghana: Liệu quốc gia có thể chuyển mình trong ngành lúa gạo?”, trong đó đề xuất thành lập Hội đồng Phát triển Lúa gạo để trực tiếp sản xuất và phân phối giống lúa thơm chất lượng cao cho nông dân - một giải pháp nhằm thay thế phần lớn lượng gạo nhập khẩu, hiện tiêu tốn 3,05 tỷ cedi mỗi năm.
Theo TS. Said Boakye, Quyền Giám đốc Điều hành IFS, người trình bày báo cáo tại cuộc họp với các bên liên quan ở Accra tuần qua, Ghana đã chi 1,98 tỷ cedi cho gạo xát hoặc xay xát hoàn toàn và 1,07 tỷ cedi cho gạo vỡ trong năm 2024 - khiến gạo trở thành một trong những mặt hàng nhập khẩu lương thực lớn nhất nước.
Thị hiếu người tiêu dùng - rào cản lớn nhất của gạo nội địa
Trong nhiều năm qua, hương thơm và độ dẻo của gạo nhập khẩu là yếu tố khiến người tiêu dùng Ghana ưa chuộng các loại gạo từ Thái Lan và Ấn Độ hơn gạo nội địa. Nhiều người cho rằng gạo nhập khẩu thơm hơn, nấu đều hơn và sạch hơn, khiến các nỗ lực phát triển sản xuất trong nước không đạt hiệu quả như kỳ vọng.
IFS nhận định rằng mọi chiến lược giảm nhập khẩu phải bắt đầu từ thị hiếu tiêu dùng, chứ không thể chỉ dựa vào quy định hành chính. Vì vậy, Viện đề xuất Hội đồng Phát triển Lúa gạo hợp tác với các viện nghiên cứu để sản xuất, chứng nhận và cung ứng giống lúa thơm năng suất cao, tương đương với các thương hiệu nhập khẩu. Trong trường hợp năng lực nghiên cứu nội địa còn hạn chế, Hội đồng nên nhập khẩu giống chất lượng cao để trồng trong nước, phù hợp nhu cầu thị trường.
Nhu cầu gạo tăng mạnh, sản xuất trong nước chưa theo kịp
Số liệu từ Bộ Nông nghiệp Ghana cho thấy, mức tiêu thụ gạo bình quân đầu người đã tăng từ 12,4 kg năm 1980 lên hơn 61 kg năm 2022, vượt xa khả năng sản xuất trong nước. Dự kiến, trong niên vụ 2024/2025, nhập khẩu gạo sẽ đạt 950.000 tấn, do khoảng cách cung - cầu tiếp tục nới rộng.
Đô thị hóa nhanh khiến người tiêu dùng càng ưa chuộng gạo thơm nhập khẩu, được cho là có chất lượng và độ đồng nhất cao hơn. Điều này kìm hãm đầu tư vào chuỗi giá trị nội địa, khiến sản xuất trong nước vẫn ở quy mô nhỏ, thiếu ổn định đầu ra.
Chiến lược “gạo thơm nội địa” - hướng tiếp cận thực tế
Theo IFS, Hội đồng Phát triển Lúa gạo sẽ là cơ quan trung tâm chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tài trợ và điều phối các chính sách từ sản xuất, thu hoạch đến chế biến và tiếp thị. Nếu có thể đảm bảo nguồn giống thơm năng suất cao, nông dân sẽ dễ dàng tiếp cận thị trường, giảm phụ thuộc nhập khẩu và tạo giá trị gia tăng trong nước.
Việc phát triển thành công giống gạo thơm nội địa có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa lớn: giảm chi ngoại tệ, tăng việc làm, khuyến khích đầu tư vào xay xát, chế biến và thương mại.
IFS so sánh Ghana với Việt Nam và Thái Lan, hai quốc gia từng là nước nhập khẩu nhưng nay đã trở thành nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới nhờ chiến lược dài hạn, sự phối hợp giữa nhà nước - tư nhân, cùng đầu tư mạnh vào hệ thống giống, phân bón, thủy lợi và nghiên cứu khoa học.
Điều kiện thành công và các rào cản
Tuy nhiên, IFS nhấn mạnh rằng chỉ cung cấp giống thơm là chưa đủ. Nông dân cần được đào tạo kỹ thuật canh tác, vì các giống này thường nhạy cảm với nước và thời tiết hơn các giống truyền thống. Hệ thống thủy lợi ổn định và bảo quản sau thu hoạch đúng chuẩn là yếu tố quyết định giúp duy trì hương thơm - yếu tố then chốt của giá trị thương mại.
Thị trường và thương hiệu cũng là thách thức lớn. Các doanh nghiệp nội địa cần đầu tư vào bao bì, nhãn hiệu và kiểm định chất lượng để cạnh tranh với gạo nhập khẩu vốn có uy tín lâu năm.
IFS đề xuất chương trình quảng bá gạo nội địa, kết hợp bao bì hiện đại và thương hiệu quốc gia, nhằm lấy lại niềm tin của người tiêu dùng.
Nguồn lực đất đai và tiềm năng năng suất
Theo IFS, Ghana có hơn 5,9 triệu ha đất phù hợp trồng lúa, trong đó 4 triệu ha đất trũng thấp và 1,9 triệu ha có tiềm năng thủy lợi, nhưng mới chỉ sử dụng một phần nhỏ (0,3% - 2,6% diện tích nông nghiệp). Trong khi đó, Thái Lan sử dụng tới 43 - 51%, còn Việt Nam từ 59 - 92%.
TS. Boakye nhấn mạnh: nếu Ghana đạt năng suất 6 tấn/ha như Việt Nam, nước này có thể sản xuất tới 35,4 triệu tấn lúa/năm, đủ đáp ứng nhu cầu nội địa và tạo dư thừa để xuất khẩu.
Ngược lại, năm 2022, Ghana chỉ sản xuất 7,4 triệu tấn gạo xay xát, trong khi nếu đạt năng suất tương đương Việt Nam, nước này có thể xuất khẩu 6 triệu tấn, thu về khoảng 3,2 tỷ USD, tương đương kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam cùng năm.
IFS cho rằng năng suất thấp hiện nay là do bốn yếu tố chính: mức sử dụng phân bón thấp, hệ thống giống kém hiệu quả, thiếu cơ giới hóa và hạ tầng thủy lợi yếu kém.
Hỗ trợ tài chính và vai trò nhà nước
Ông George Abradu-Otoo, Tổng giám đốc Cơ quan Dự trữ Lương thực Quốc gia (NAFCO), bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ đề xuất này, song thừa nhận nguồn vốn cho thu mua và bảo quản gạo nội địa còn hạn chế. NAFCO chỉ nhận được 100 triệu cedi trong tổng số 700 triệu cedi đề nghị, ảnh hưởng đến khả năng thu mua gạo thặng dư của nông dân.
Đại sứ Brazil tại Ghana, Mariama Gonçalves Madeira, ca ngợi nghiên cứu của IFS và khuyến nghị chính phủ Ghana học tập mô hình hỗ trợ nông nghiệp của Brazil, nơi nhà nước đầu tư mạnh mẽ, ổn định và lâu dài để phát triển sản xuất lúa quy mô lớn.
Các khuyến nghị bổ sung
Ngoài sản xuất giống thơm, IFS kêu gọi: Đầu tư sản xuất phân bón trong nước, giảm phụ thuộc nhập khẩu. Ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào phân bón và cơ giới hóa. Khuyến khích thanh niên tham gia sản xuất qua các mô hình hợp tác xã, được hỗ trợ vốn, đào tạo và thiết bị.
Ông Frederick Amoh, trợ lý nghiên cứu tại IFS, cho biết nghiên cứu tập trung vào hai vùng Volta và Oti, chiếm hơn 40% sản lượng lúa của Ghana, nhằm phân tích sâu những khó khăn thực tế mà nông dân đang đối mặt.
Kêu gọi cải cách dài hạn, vượt qua tính chu kỳ chính trị
TS. Boakye nhấn mạnh: “Ngành lúa gạo Ghana phải vượt qua các chương trình ngắn hạn và tính hình thức chính trị. Mục tiêu không chỉ là tăng gấp đôi sản lượng, mà là xây dựng một nền kinh tế lúa gạo cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu.”
Theo ông, chiến lược giống lúa thơm là cách tiếp cận thực tế nhất - dung hòa giữa thói quen tiêu dùng và mục tiêu tự chủ. Thay vì cố gắng thay đổi khẩu vị người dân, Ghana nên tập trung sản xuất đúng loại gạo mà người tiêu dùng yêu thích.
Dù còn chưa rõ liệu chính phủ có thành lập Hội đồng Phát triển Lúa gạo hay không, IFS cảnh báo rằng nếu thiếu ý chí chính trị và đầu tư chiến lược, các chương trình như Operation Feed Yourself, Planting for Food and Jobs hay National Rice Development Strategy trước đây sẽ tiếp tục lặp lại thất bại.
IFS kết luận rằng Ghana có tiềm năng khổng lồ để trở thành quốc gia tự chủ và xuất khẩu gạo, nhưng cần sự phối hợp liên ngành, đầu tư ổn định và định hướng theo nhu cầu thị trường, chứ không chỉ theo ý chí chính trị.
NPK/ Vinagri News (News Ghana)
No comments:
Post a Comment