VINAGRI News - Trung Quốc đang tận dụng đậu tương như một công cụ chiến lược trong cuộc chiến thương mại với Mỹ, khi ngừng hoàn toàn mua đậu tương Mỹ từ tháng 5/2025. Động thái này gây áp lực lớn lên nông dân Mỹ, trong khi Bắc Kinh củng cố vị thế đàm phán trước cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình.
Đậu tương đã thu hoạch nằm gần một tháp chứa ngũ cốc (grain elevator) trong vụ mùa tại một trang trại bên ngoài St. Peter, Minnesota. Nguồn: Ben Brewer.
Tóm lược:
> Trung Quốc ngừng mua hoàn toàn đậu tương Mỹ từ tháng 5/2025, gây áp lực chính trị và kinh tế lên nông dân Mỹ.
> Mỹ mất thị trường xuất khẩu lớn nhất, giá giảm, tồn kho tăng mạnh.
> Ông Trump tuyên bố sẽ đối thoại trực tiếp với ông Tập và đe dọa áp biện pháp trả đũa thương mại.
> Trung Quốc chủ động dự trữ và chuyển hướng sang Nam Mỹ, giúp giảm thiểu rủi ro nguồn cung.
> Khả năng ký thỏa thuận thương mại mới đang được kỳ vọng tại cuộc gặp bên lề hội nghị APEC.
> Thị trường đậu tương toàn cầu vẫn thận trọng, khi sức mua từ Trung Quốc có thể chỉ trở lại dần vào đầu năm 2026.
Đậu tương tiếp tục là điểm nóng trong căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - cũng là nhà nhập khẩu đậu tương lớn nhất toàn cầu - chưa đặt mua bất kỳ lô hàng nào từ Mỹ cho vụ mùa mới.
Đây là điều bất thường và gây tổn thất nặng nề cho nông dân Mỹ, những người vốn phụ thuộc phần lớn vào nhu cầu từ Trung Quốc. Thay vì nhập khẩu từ Mỹ, Bắc Kinh chuyển hướng mạnh sang Nam Mỹ, đặc biệt là Brazil và Argentina, khiến nông dân Mỹ đối mặt với tồn kho đầy ắp và giá bán trì trệ.
Tuy nhiên, một bước ngoặt có thể đang đến gần. Trước cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết hôm 26/10 rằng Trung Quốc sẽ tiến hành “mua đáng kể đậu tương Mỹ” trong khuôn khổ thỏa thuận thương mại toàn diện mà hai bên đang tiến gần đến hoàn tất. Tuy vậy, Bắc Kinh chưa xác nhận thông tin này, khiến thị trường vẫn thận trọng.
Trung Quốc vì sao ngừng mua đậu tương Mỹ?
Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Trung Quốc chưa mua bất kỳ hạt đậu tương Mỹ nào kể từ tháng 5/2025, và tính đến giữa tháng 9 vẫn chưa đặt lô hàng nào cho vụ mùa mới - vốn đã bắt đầu từ đầu tháng đó.
Trung Quốc tạm dừng mua đậu tương Mỹ
Các cam kết mua đậu tương Mỹ của Trung Quốc trong những tuần đầu mùa thu hoạch.
.png)
Động thái “tẩy chay” này giúp Trung Quốc nắm lợi thế trong đàm phán, khi gây áp lực trực tiếp lên nông dân Mỹ - nhóm cử tri nòng cốt của Tổng thống Trump và Đảng Cộng hòa. Ông Trump cáo buộc Trung Quốc “cố tình trì hoãn mua hàng để mặc cả” và gọi hành động này là “hành vi thù địch về kinh tế”.
Tác động đối với nông dân Mỹ
Tác động là rất lớn. Đậu tương là mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn nhất của Mỹ, và Trung Quốc là thị trường tiêu thụ hàng đầu, chiếm hơn một nửa trong tổng giá trị 24,5 tỷ USD xuất khẩu năm ngoái. Khi mất đi thị trường này, nông dân Mỹ đối mặt với lượng tồn kho lớn và giá sụt giảm.
Tại vùng Trung Tây nước Mỹ (Midwest), nông dân chứng kiến các silo đầy ắp đậu tương trong khi giá bán không đủ bù chi phí. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Purdue cảnh báo rằng chi phí đầu vào tăng cao (phân bón, giống, thuốc trừ sâu) cùng với giá bán giảm đang bào mòn lợi nhuận nghiêm trọng. Nhiều nông dân buộc phải tạm trữ hàng hóa thay vì bán ra ở mức lỗ sâu.
Sự đình trệ này lan rộng ra toàn ngành, ảnh hưởng đến các kho thu mua, nhà máy chế biến và hệ thống đường sắt vận chuyển đậu tương ra cảng xuất khẩu.
Chính quyền Trump tuyên bố sẽ dùng nguồn thu từ thuế nhập khẩu để hỗ trợ nông dân, và Bộ trưởng Nông nghiệp Brooke Rollins cho biết hôm 24/9 rằng một gói cứu trợ mới sẽ được công bố “trong vài tuần tới”, dù tình trạng đóng cửa chính phủ khiến tiến trình trở nên phức tạp hơn.
Một vụ thu hoạch đậu tương gần Harvard, Illinois. Ảnh: Christopher Dilts/Bloomberg.
Liệu Mỹ có công cụ gây sức ép ngược lại Trung Quốc?
Chính quyền Trump khẳng định có, và ông Trump đã nhiều lần tuyên bố sẽ đối chất trực tiếp với ông Tập về vấn đề đậu tương trong cuộc gặp sắp tới.
Giữa tháng 10, ông Trump cho biết Mỹ đang xem xét ngừng nhập khẩu dầu ăn đã qua sử dụng từ Trung Quốc như một biện pháp trả đũa. Loại dầu này là chất thải từ nhà hàng, hộ gia đình và nhà máy thực phẩm, có thể được tái chế thành nhiên liệu sinh học (diesel tái tạo).
Dầu ăn là đòn bẩy thương mại hạn chế đối với Mỹ trong cuộc tranh chấp về đậu tương
Giá trị nhập khẩu dầu ăn của Mỹ từ Trung Quốc năm 2024 chỉ bằng một phần rất nhỏ so với giá trị xuất khẩu đậu tương của nước này sang quốc gia Đông Á.
Tuy nhiên, đe dọa này có tác động hạn chế. Năm 2024, Mỹ là điểm đến lớn nhất cho dầu ăn thải của Trung Quốc, nhưng tổng giá trị chỉ khoảng 1,2 tỷ USD - thấp hơn rất nhiều so với 12,6 tỷ USD giá trị đậu tương Mỹ xuất sang Trung Quốc. Hơn nữa, lượng dầu thải nhập từ Trung Quốc sang Mỹ đang giảm dần do chính sách thuế và năng lượng sinh học của cả hai nước, cùng với các biện pháp thuế quan của ông Trump.
Rủi ro đối với Trung Quốc
Đậu tương đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống lương thực Trung Quốc. Phần lớn được nghiền làm bột đậu tương (soymeal) để làm thức ăn chăn nuôi cho heo, loại thịt chiếm tỷ trọng lớn nhất trong khẩu phần của người dân Trung Quốc. Ngoài ra, dầu đậu nành cũng là nguyên liệu nấu ăn quan trọng trong hàng triệu hộ gia đình.
Trung Quốc thường nhập khẩu khoảng 20% đậu tương từ Mỹ, đứng thứ hai sau Brazil. Tuy nhiên, các doanh nghiệp ép dầu và nông dân Trung Quốc hiện đang nắm giữ lượng dự trữ lớn, cùng với dự trữ quốc gia bổ sung thêm lớp đệm an toàn. Nhờ đó, Trung Quốc có thể trì hoãn việc mua thêm ít nhất đến đầu năm 2026 mà không bị áp lực thiếu hụt nguồn cung.
Điều đó có nghĩa là ngay cả khi Trung Quốc đồng ý tăng mua đậu tương Mỹ, khối lượng thực tế trong ngắn hạn vẫn có thể thấp. Hơn nữa, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ không để mình phụ thuộc trở lại vào Mỹ - đối thủ địa chính trị lớn nhất - về nguồn cung thực phẩm chiến lược. Tuy nhiên, việc phụ thuộc nhiều hơn vào Brazil cũng tiềm ẩn rủi ro riêng, như chi phí cao hơn và nguy cơ thời tiết cực đoan tại Nam Mỹ.
Tiền lệ lịch sử: Trung Quốc từng tẩy chay đậu tương Mỹ
Cuộc đối đầu hiện nay gợi nhớ lại giai đoạn 2018 - 2019, khi Trung Quốc giảm mạnh nhập khẩu đậu tương Mỹ để đáp trả thuế quan của chính quyền Trump.
Khi đó, sức ép từ nông dân Mỹ đã buộc Nhà Trắng ký kết “Thỏa thuận Giai đoạn Một”, trong đó Trung Quốc cam kết mua hàng chục tỷ USD nông sản Mỹ, bao gồm đậu tương, đổi lại việc giảm thuế nhập khẩu. Tuy nhiên, ông Trump sau đó cáo buộc người kế nhiệm Joe Biden “không thực thi đúng cam kết”, khiến thỏa thuận này mất hiệu lực.
NPK/ Vinagri News (Bloomberg)
No comments:
Post a Comment